Als informatiespecialist voldoe je graag aan de behoeften van je doelgroep. Sterker nog: dat is je taak. Digitale portals helpen je. Maar, er zijn - soms verbijsterende - beperkingen. In plaats van een veilige omgeving vol honing, lijk je ze een wespennest binnen te leiden. Hieronder een praktijkvoorbeeld in de juridische hoek: de Praktizijnsbibliotheek, de grootste bibliotheek in de Nederlandse rechtspraktijk.

Praktijkvoorbeeld: Gapende lacunes en schijnzekerheden

Zo’n 2500 rechters en 3500 griffiers produceren jaarlijks meer dan een miljoen uitspraken en beschikkingen. Op rechtspraak.nl vind je een selectie van 1 à 2 procent. Maar welke uitspraken en beschikkingen zijn echt belangrijk? Hiervoor vertrouwen we op kenners die er enkele uitkiezen om te annoteren. In totaal zijn dat er 1 op de 1000: circa 1300-1500 per jaar. Dit is kennelijk het levensbloed van de rechtspraak. En hoe vind je die annotaties? Via verschillende uitgevers of van recenter datum soms blogs. Versnipperd dus, over deels overlappende bronnen. En maar deels via de grote portals.

Hoe kun je als jurist ooit je informatiebehoefte - nee: informatienoodzaak - afdekken? De juridische uitgevers, zoals Kluwer, SDU en BJu willen dat je niet voor één titel komt, maar dat je je abonneert op hun hele portal. Toegang tot alle portals kost heel veel geld, zo’n 5 tot 7 mille per jurist per jaar. Slechts een derde deel van de 30.000 juristen in de rechtspraktijk heeft deze toegang. Tweederde dus niet. Maar ook die 10.000 gelukkigen missen nog de meeste blogs, maar nog crucialer, alle niet-digitale titels: uitgaven in vakbladen van vóór 2002, buitenlandse vakliteratuur en rechtspraak, informatie in handboeken, bundels, proefschriften en oraties en al die elders verstopte informatie (zoals van uitgevers die uit de portals worden geweerd). Naar schatting is nog niet de helft van alle relevante informatie beschikbaar via portals.

Waarom weten we dat niet?

Simpel. Waarom zouden Kluwer met Legal Intelligence en Sdu met Rechtsorde ons wijzen op die lacunes in hun prachtige, prima werkende, maar kostbare systemen?

Minstens zo belangrijk: wat levert de databank je op? Hits. Titels. Daarin moet je vervolgens zelf gaan zoeken. Maar doet de jurist dat? Gaat hij spitten in de gevonden digitale handboeken, proefschriften, preadviezen, encyclopedische werken? Nee. Uit informele gesprekken met uitgevers blijkt dat vooral ‘snelle informatie’ geconsumeerd wordt: het lezen van compacte bronnen zoals artikelen en het scannen van fragmenten die relevant lijken te zijn. Dat gebeurt via portals, mailings, twitterberichtjes. Digitale boeken lopen totaal niet. Kort, snel en makkelijk zijn de sleutelwoorden. Maar wat is er dan over van relevant?

Iedereen kent dit als het Google-effect. Wat niet snel bovendrijft in de hits bestaat niet. Wat niet direct bevredigt, wordt weggeklikt. Zo werkt het thuis, logisch, maar moet ook een jurist zo werken? De overstelpende toevloed aan digitale publicaties leidt niet tot verrijking van de rechtspraktijk, maar tot verschraling. Moeten we spreken over een wespennest van onvervulde behoeften of is het toch een bijenkorf die voldoende honing oplevert?

Hoe dan ook: juridische databanken, er zit duidelijk minder in dan verwacht en maar een fractie wordt goed gebruikt. Hoe zit dat met de databanken die jij aanbiedt?

Het alternatief

De Praktizijnsbibliotheek benadert dit anders. Het alternatief dat zij bieden is: kort, snel, makkelijk en juist relevant. De volgende pagina’s lichten een tipje van die sluier op.

En als je meer wilt weten: Op dinsdagmiddag 13 oktober 2015 is er een Tegendraadsessie van het Papieren Tijger Netwerk bij de genoemde Praktizijnsbibliotheek in Rechtbank Amsterdam. Daar vormen de onvolledige portals één van de drie kerntopics die - na het eigenzinnige verhaal van de gastorganisatie - door de deelnemers in groepjes nader worden uitgespit.